Gerek araştırmalara gerekse iş hayatındaki uygulamalara baktığımızda; stratejik düşüncenin üst düzey yöneticilerde aranan en önemli yetkinlikler arasında olduğunu görüyoruz.
Dünyadaki hızlı değişimlere de bağlı olarak yöneticilerin seçenekler arasında akıllıca tercihler yapması, kaynakları geçmişe göre daha etkin ve verimli kullanmaları gerektiğinin önemi her geçen gün daha da artıyor. Bunun için de “Stratejik Düşünme” becerisinin kazanılması ve bu becerinin güçlendirilmesi için tavsiyelerde bulunuluyor.
Yapılan araştırmalar; stratejik düşünce yeteneği gelişmiş yöneticilerin değişimlerin etkilerini daha iyi öngörebildikleri, müşterilerin ihtiyaç ve beklentilerine göre ürün veya hizmetlerinde zamanında düzenlemeler yaptıkları, bu insanların bakış açılarının stratejik kararlarda önemli yer tuttuğu sonucunu ortaya koyuyor.
Peki, “Stratejik Düşünce” nedir?
Stratejik düşüncenin ne olduğuna dair onlarca tanımlama yapmak mümkün. Bana göre stratejik düşünme en yalın haliyle; “İleriyi görebilme sanatıdır.” Stratejik düşünceyi; arabayı kullanırken, dikiz aynası ile geçmişi, ön camdan ise gidilen yeri, yani geleceği görebilmek olarak da tanımlayabiliriz. Yani, araba metaforunda olduğu gibi geçmiş, şimdi ve gelecek arasında bağlantı kurarak “ilerleyebilme” olarak ifade edebiliriz.
Neden Stratejik Düşünmeliyiz?
Stratejik düşüncenin, yeni dünya düzeninin en önemli yetkinlikleri arasında olduğu çok açık. Stratejik düşünce yaklaşımı lider ve yöneticilere çeşitli kazanımlar sağlar. Bu kazanımları şöyle sıralayabiliriz:
- Seçenekler arasında akıllıca tercihler yapmamızı sağlar.
- Kısa vadeli veya gündelik işlerle meşgul olmaktan vakit bulup, geleceğe dair hayal kurmamıza yardımcı olur.
- Etrafımızda olup bitenlere dair bilgi sahibi olup, ileriye dönük çeşitli varsayımlar geliştirmemize, kararlar almamıza yardım eder.
- Hem bireysel hem de kurumsal performansın yukarıya çekilmesine katkı sağlar.
- Taze düşünmeyi desteklediği için yenilikçiliği bir düşünce kültürü haline getirir.
Diğer yandan stratejik düşünme, stratejik yönetimin en önemli unsurlarından birisi olup, bu düşünce olmadan hazırlanan veya uygulanan stratejik planlar arzu edildiği şekilde sonuçlar üretmez.
Stratejik Düşüncenin Boyutları Nelerdir?
Zannedilenin aksiye, stratejik düşünce zihnimizde dolanan bilişsel bir planlama süreci değildir; birden fazla becerinin bir araya gelmesi ile ortaya çıkabilen bir dizi alt süreçleri içerisinde barındırır.
Bir düşüncenin stratejik düşünce olabilmesi ise bazı boyutları kendi içerisinde barındırması gerekir. İşte bunlardan bazıları:
- Vizyon: Kurumun veya bireyin uzun vadede olmak istediği yerin tarifidir. Yani planlanan zaman diliminde başarılmak istenen en uçtaki hedeftir. Stratejik düşüncede arzu edilen bu uzun erimli hedefe yönelik mantıklı düşünceler barındırmalı, vizyonla entegre olmalıdır.
- Geçmiş-Gelecek Dengesi: Stratejik düşünce yön, yani istikamet, konusunu içerisinde barındırır, mevcut konum ile ulaşılmak istenen hedef arasında farkı doğru analiz etmeyi bir gereklilik olarak görür. Stratejik düşünce geçmişle gelecek arasında bir tür köprü görevi üstlenir.
- Zamanlama: Stratejik düşünce, öngörü ve sezi gerektirir. Değişimleri iyi okuyarak bilgi, tecrübe ve deneyimler ışığında geleceğe dair doğru anlamlar yüklemeyi ön plana koyar. Alınan kararların ise zamanında olması gerektiğini önceler.
- Yaratıcılık: Yaratıcılık, ortaya çıkan sorunları aşmak için yeni fikir üretme olarak tarif edilir. Özellikle değişen dünyada karmaşık olaylara yönelik üretilen stratejilerin yenilikçilik ve yaratıcılık barındırması önemlidir.
- Sistem Bakışı: Olaylara analitik bir süreç ışığında sebep-sonuç ilişkisinde ve bütünsel bir şekilde bakabilmektir. Stratejik düşünce; bütüne odaklanırken bütünsel sistemin içerisinde alt sistemlerin de olduğunu anlayabilmeyi gerektirir. Aynı zamanda bir alt sistemde meydana gelen bir değişimin bütünü nasıl etkilediğini de anlamak bir gerekliliktir.
Stratejik Düşünürün Özellikleri Nelerdir?
Bugün iş dünyasında gelecek, geleceği inşa etmek, teknolojik değişimlere bağlı olarak gelecekte karşımıza çıkacak yeni konular ve bunlara şimdiden hazırlıklı olmak gerektiği gibi kavram veya konuları sık duyar olduk.
Tabii bunları düşünceden bir adım öteye taşıyacak insanlara ihtiyaç olduğu da çok açık. Bu noktada stratejik düşünce yeteneği gelişmiş insanları diğerlerinden ayıran bazı özelliklerin olduğunu bilmek gerekiyor. Bir kişinin iyi bir stratejik düşünür olması için; öngörü sahibi olması, olaylara bütünsel bakması, gündelik işler yerine gelecekte neler olup biteceğini anlamaya çalışması, büyük resmi görmesi, güçlü sezilere sahip olması gibi temel özelliklere sahip olması beklenirken bu tarz insanları diğerlerinden ayırt edilebilmesi için bazı özelliklerin olması gerekir.
Stratejik Düşünürün Ayırt Edici Özellikleri Nelerdir?
- Meraklı Olmak: Stratejik düşünürler; sektöründe, şirketinde, biriminde veya yakın veya uzak iş çevresinde neler olup bittiğini dair merak eder. Merak etmeyi aynı zamanda bir öğrenme aracı olarak kullanır ve elde ettiklerini kararlarında kullanmaya özen gösterir.
- Esnek Olmak: Stratejik düşünürler, yeni elde ettiği bilgiler ışığında yaklaşmayı ve daha eski olan fikirlerini yeni öğrendikleri ile değiştirebilmeyi bilirler. Değişimler ışığında çevreye uyum sağlamayı önemserler, buna yönelik tutum ve davranışlar sergilerler.
- Geleceğe Odaklanmak: Stratejik düşünürler şirketin faaliyet gösterdiği koşulların gelecekte nasıl değişeceğini, olası değişimlerin kurumu ne yönde (pozitif mi, negatif mi) etkileyeceğini sık sık düşünür ve buna yönelik kararları zamanında almayı önemserler.
- Pozitif Bakış Açısıyla Bakmak: Stratejik düşünürler, bardağın boş tarafını değil dolu tarafına bakmayı tercih ederler. Her zaman bir gelişim alanı olduğuna inanarak, değişimlerin tehdit oluşturduğuna değil daha ciddi fırsatlar barındırdığına inanırlar.
- Açık ve Hoşgörülü Olmak: Stratejik düşünürler tüm paydaşlardan (çalışan, müşteri vb.) gelecek tüm olumlu veya olumsuz fikirlere açıktır ve farklı görüşler olsa bile bunları hoş karşılarlar. Eleştirilmeyi bir başarısızlık olarak değil, değer verilmesi gereken bir gelişim aracı olarak kabul ederler.
- Derinlik: Stratejik düşünürler, bilgi ve deneyimini geliştirmek için sürekli çalışırlar. Özellikle de değişik disiplinlerle çalışmayı önemseyerek bunun sonucunda ortaya sinerji çıkaracağına inanırlar.
Stratejik yönetimin bir parçası olan stratejik düşünme, stratejik liderliğin de en önemli boyutları arasındadır.
Nasıl Daha İyi Stratejik Düşünür Oluruz?
Stratejik düşünür olmak için her ne kadar çeşitli adımları uygulamak gerektiği tarif edilse de iyi bir stratejik düşünür olmak için; bilgi, deneyim, tecrübe ve bakış açısı genişlemesi gibi bazı özelliklerin buna paralel olarak geliştirilmesi gerektiği, bunun için de sabır ve zamana ihtiyaç olduğu bilinmelidir.
İyi stratejik düşünürler;
- Kendi fikirlerine güvenmeyip, farklı fikirleri araştırırlar/merak ederler,
- Dünyadaki, sektördeki ve işlerini etkileyecek değişimleri yakından takip ederler,
- Aynı sektörde faaliyet göstermese de ortaya çıkan yeni iş girişimlerinin çalışma modellerini anlamaya çalışırlar,
- Rakipleri ve onların stratejilerini izlemeyi önemserler ve bunun olası etkilerini analiz etmeyi bilirler,
- Müşterilerin ihtiyaç ve beklentilerinin veya sektör eğilimlerinin ne yönde değiştiğini analiz ederler, buna yönelik kararlar alırlar,
- Yeri ve zamanı geldiğinde sektör temsilcileri, konu uzmanları veya şirketin üst düzeydeki kişileriyle geleceğe dair sohbet ederler,
- Yaratıcı düşünme tekniklerini öğrenir, mümkün olanları yönetim işlerinde uygulamaya çalışırlar,
- Marjinal veya çizginin dışında olarak tanımlanan kişileri bir değer olarak kabul eder, onlarla sohbet ederek bakış açılarını anlamaya çalışırlar,
- Elde edilen veri ve bilgiler ışığında analizler yaparak etki ve önem derecesine göre olası sonuçları tahmin etmeye çalışırlar,
- Güncel kitap, dergi veya araştırma raporlarını takip edip, işlerine etkisi olduğunu düşündükleri eğitim ve seminerlere katılırlar,
- Stratejik düşünmenin bir kişinin yapması gereken bir iş olmadığı fikrinden hareketle, herkesin buna yönelik gelişimsel faaliyetler yürütmesi için destekleyici veya öncü olurlar.
Özellikle örgüt yönetimlerinde belirlenen vizyona ulaşmak ve çalışanları sürekli yüksek motivasyonla hedefe odaklamak için stratejik düşünce oldukça önemlidir.
Büyük olanın değil; hıza ve değişime adapte olanın daha başarılı olduğu günümüz dünyasında değişime uyum sağlamak, iş yapış şekillerinde revizyona giderek farklılaşmak, benzer işi yapanlar arasından sıyrılmak için stratejiler geliştirme noktasında Stratejik Düşünce kabiliyetinin ayrıştırıcı bir görevi olduğunu bilmeliyiz.
Son olarak, şirket yönetimleri, stratejik düşünceyi insan kaynakları bakış açısıyla ele alarak bunu bir “yönetici yetkinliği” olarak tarif etmeli, bunun ölçülmesine dair kafa yorarak mümkün olduğunca tüm çalışanlara yayabilmenin yol ve yöntemlerini aramalıdır.
Dr. Kamil BAYAR
