Sıkı durun!

• 35 milyon dolar yatırım 
• 300+ çalışan
• %30 büyüme 
• Günde 15 bin müşteri
• %5 dönüşüm oranı (ki ortlamanın oldukça üzeri)
• 2016’da 7 kat büyüme
• 2016 100 milyon+ TL ciro hedefi 

Bu rakamları okuduğumda bu girişimin oldukça başarılı bir e-ticaret iş modeli olduğunu düşünenlerdenim. Firmanın resmi açıklamalardan hemen sonra kapanıyor haberi çoğu insan gibi beni de şaşırttı diyebilirim. 

Peki ne oldu da bu kadar iyi giden bir gemi birden bir buzdağına çarparak denizin derinliklerine gitti? Tabi ki kaptan Hasan Aslanoba ve ekipleri bir açıklama yapacaklardır ama ben de strateji uzmanlığı gözünden bazı önemli noktalara değinmek istedim.

Başarı Sadece Ciro mu?

Patronlarımızın huyundan mı, ülkemizin suyundan mı bilinmez yüksek ciro elde etmek, “şu kadar büyüdük”, “bu kadar ciro yapıyoruz” diye pofpoflanmak sanırım “çok tatlı” gelen bir durum. Gerek danışmanlığını yaptığımız firmalarda gerekse sektörden gördüklerimizden hareketle şunu çok net söyleyebilirim ki;

“Ciro hiç bir şey, kar her şeydir”. 

Şirketlerin büyüme stratejilerini belirlerken genelde şu soruyu sorarım;

• Ne kadar bütçe ayırdınız?
• Ne kadar sürede kar elde etmeyi düşünmektesiniz?
• Bu yatırım sizler için ne kadar stratejik?

Tabi, esnaf ruhlu, al-sat yaparak ertesi gün karı cebinde görmeye alışmış bizler bu tarz sorulara genelde alışık değiliz.

Klasik patronlar mümkünse ertesi gün kar eden, riski sıfır ve ful garanti bir işe girelim diye düşünürler (böyle bir iş gerçekte zaten yoktur!).

Ülkemizde ortalama bir yatırımın geri dönüş süresinin 5-6 yıl olduğunu düşündüğümüzde bazı yatırımların hemen kar etmesini beklemek pek gerçekçi değil, e-ticaret işi de onlardan birisi.  E-ticaret işinin aldatıcı yanı; eğer gerekli reklam yatırımları yapıldı ve işin üzerine odaklı bir şekilde gidiliyorsa kısa sürede yüksek cirolara ulaşmak kolay olabiliyor.

Asıl sorun ise bundan sonra başlıyor;

• Bu cirolar reklam vermeden artmaya devam edecek mi?
• Ciro aynı zamanda kar getiriyor mu?
• Ciro artışı maliyetleri düşürüyor mu, yoksa artırıyor mu?

Şirketin ayakta kalabilmesi için bir noktadan sonra kar elde etmesi şart. TazeDirekt örneğinden de gördüğümüz gibi ciro elde etmek, çok bilinmek, sürekli reklam yapmak, ciroları katlama planları şirketin sürdürülebilir büyümesi için yeterli değil. Önemli olan ise çok açık; özsermaye değil, kar ile büyümektir. 

E-Ticaret İşi “Çocuk İşi/Genç İşi” Değil

Şuan ortalama bir patron, maalesef e-ticaret işini bir web sayfası açma veya

“Oğlanlar büyüdü, onların eline oynamaları için bir oyuncak verelim oynasınlar. Hem icat çıkartıp bizim işimize de karışmazlar!”

gibi garip bir yaklaşımla bakıyor diyebiliriz. Webden ticaret işinin aslında ne kadar önemli bir iş olduğunu;  TazeDirekt’te olduğu gibi reklamlara ve sisteme milyon TL’ler yatırılsa bile bunun bir gün sonlanabileceğini rahatlıkla görebiliyoruz.  

Başta genç girişimcilere mesaj vermek amacıyla özetle şunu söyleyebiliriz:

Bu iş zannedildiği kadar kolay değil!

E-ticaret yatırımı da tıpkı büyük bir iş yatırımı gibi; tedarik, lojistik, yönetim, sistem, insan kaynağı, pazarlama, marka gibi bir çok kavramı içinde barındıran kocaman bir derya. Eğer firmalar (veya kişiler) e-ticaret işine yatırım yapacaklarsa

İşe stratejik bakmaları, gelir gider hesaplarını, yapılacak yatırımın veya operasyonların kar getirme potansiyeline sahip olup olmadığının analizini en ince ayrıntısına kadar yapmaları ve işe odaklanmaları gerekecektir.

TazeDirekt’in başındaki kişilerin tüm bunları bilmesine rağmen dükkanı kapatmaları hangi sonucu ortaya çıkarıyor? İşi çok iyi bilseniz dahi çevre koşulları (biz stratejide PEST deriz: Politik, Ekonomik, Sosyo Kültürel ve Teknolojik) şirketinizi doğrudan etkileyebilir. Zaten Aslanoba’nın açıklaması da bu yönde; “Piyasa koşulları ve operasyonel dengeler sebebiyle bugün itibariyle Tazedirekt’i kapatıyoruz”.

Operasyon, İşin Can Damarı

E-ticaret işinin büyük bir kısmı aslında operasyonel konulardır. Yani sipariş alınmasından o ürünün istenilen zamanda, istenilen kalitede, istenilen hızda ve doğru müşteriye ulaştırılması sürecinin tamamıdır.

Operasyon kelimesini duyduğumda genelde ilk aklıma gelen “verimlilik” kelimesi olur. Operasyonel işlerin ağırlıklı olduğu modellerde genelde en büyük gider personel ve operasyonel giderler olur. Bu giderler hacim arttıkça satış içindeki oranı azalmaya başlar ve bir noktada başabaş noktasına gelir ve şirket bir gün kar’a geçmeye başlar. Bu kar aslında satın alma maliyetlerini düşürme veya ciro artışı ile gelmez, bu tarz iş modellerinde etkin verimlilikle gelir.

TazeDirekt’te durum nasıldır bilemiyorum ama; yapılan yatırım tutarı karşısında büyüme beklenilen seviyede gerçekleşmemiş ise, bu aradadaki maliyete şirket uzun süre katlanmakta zorlanmış veya tahmin etmiş olabilir. Sonucunda da stratejik bir kararla; zararın neresinden dönülürse kar’dır felsefesi devreye girmiş olabililir.

Her ne kadar e-ticaret işi gençlerin yaptığı, “web sayfası açarız gelir alırlar”, “zaten hayatımız internet oldu” diye yola çıkıpta yolun yarısında havlu atan zannederim çok fazla şirket veya girişimci var. 

E-ticaret işi ülkemiz ve şirketleri için stratejik bir alan ama kaynak israfının önüne geçebilmek için işi yaparken veya geliştirken adımlar oldukça temkinli ve profesyonel atmakta fayda var.

Özetle; girişim işi risk almayı gerektirir, Alanoba’da bunu yaptı. Eğer sürdürülebilir olsaydı başarı hikayesi olacaktı, başarılı olunamadı bu durumda başarızlık örneği olarak yorumlanacak. Biraz da farklı açılardan bakalım; belki de Aslonoba bu girişimden milyar dolarlık tecrübe edindi.

Kim bilir!

Kaynaklarımızı etkin ve verimli kullanmak dileğiyle,

Herkese stratejik düşünmeler.