Öncelikle, stratejik planlama yönetim aracına global yöneticilerin gözünden bakarak konunun ne kadar önemli olduğunun altını çizmek istiyorum.

Dünyanın önde gelen danışmanlık firmalarından Bain&Company’nin yaptığı araştırmalara göre; stratejik yönetim konusu son on yılın en önemli ilk üç yönetim araçları arasında yer almaktadır. Bu sonuç elbette ülkelerin kurumsallaşma seviyesi ve yönetim felsefeleri gibi faktörleriyle de çok ilişkilidir. Araştırmanın detayına göz atıldığına APEC (Asya Pasifik) ülkeleri için kalite konusu ilk üç sırada yer alırken, stratejik yönetim yaklaşımının Kuzey Amerika ülkeleri için hala en önemli konu olduğunu görmekteyiz.

Stratejik planlama sürecini bir beyin haritası olarak ele almak gerekirse şu şekilde özetlemiş oluruz;

Stratejik Planlama sürecinin ilk adımı, “Stratejik Bilinç” le başlar. Bu süreçte en önemli görev üst yönetime düşer ve düşünceleri saklı beyinlerden çıkararak yazılı planlara dönüştürülmesi, hayata geçebilmesi için üst yönetimin liderlik yapması çok önemli bir konudur. Profesyonel yöneticiler de bu metodun bir yönetim aracı olmasından öte, bir kültür olduğunun bilincinde olması ve stratejik planlamanın başarısının yayılan bu kültürle çok ilişkili olduğu bilinmelidir.

İkinci adım ise “Stratejistleri Seçme” evresidir. Stratejik olarak tanımlanan kişiler şirketi tanıyan, şirketin orta ve uzun vadede nerede olabileceğini planlayan, uzgörüleri olan kişiler olarak tanımlanır. Bu stratejistler şirket içerisindeki üst ve orta düzey yöneticilerden oluşacağı gibi işletme içinden sağlanan uzman stratejistler veya işletme dışından gelen uzman stratejistlerden de oluşabilir.

Sonraki süreç; “Stratejik Analiz” safhasıdır. Bu safhada, işletme dışının analiziyle başlar ve işletme içi analizle devam eder.

• İşletme dışı analiz; Politik, yasal, ekonomik, sosyo-kültürel, demografik ve uluslararası konuların incelenmesi ve durumunun analizinden oluşur. İşletme dışı analizler yapılırken şirketin faaliyette bulunduğu pazar detaylı bir şekilde incelenir ve pazarın yapısı, sınırları, gelişme hızı ve hayat evresi üzerinde durulur. Bunların yanı sıra rakipler, rakiplerin şirket için oluşturduğu tehditler, tedarikçiler, ikame ürünler/hizmetler, müşteriler de değerlendirme dahil edilir.
• İşletme içi analiz ise; şirketin yönetim yapısını, finansal durumunun analizini, insan kaynakları yapısının yeterliliği, sistem ve teknik alt yapının yeterliliği ve pazarlama, satış, üretim gibi operasyonel konuların durumunun analizini içerir. Bunların yanı sıra şirketin temel faaliyetlerinin rakiplerle kıyaslanarak şirketin öz yeteneklerinin yani“neyi en iyi yaptığının” belirlenmesi de bu sürecin bir adımıdır.

İşletme içi analizlerin sonucunda işletmenin Güçlü ve Zayıf Yönleri, İşletme dışı analizlerle de Fırsatları ve Tehditleri ortaya çıkarılmış olur. Bu analizler yapılarak aslında yöneticilerin sıkça duyduğu SWOT (GZFT) analizi olarak tanımlan metot uygulanmış olur.

Sonraki aşama ise en kritik aşamalardan olan “Stratejik Yönlendirme” dir.

Bu süreçte;

• Şirketin varoluş nedeninin tanımlandığı yani, “niçin varız ?” sorusunun cevabının arandığı Misyon belirlenmesi yapılır,
• Şirketin orta ve uzun vadede “nerede olmayı arzu ettiğinin”, Gaye-i Hayal’inin tanımı olan Vizyon tanımı yapılır,
• Ulaşılmak istenen vizyona hangi değer yargıları ile ulaşılması gerektiği, şirket çalışanlarının tamamının benimsemesi gereken Temel Değerler belirlenmesiyle devam eder.

Misyon-Vizyon ve Temel Değerler stratejik planlamanın en önemli evresi denebilir. Çünkü belirlenen vizyon şirketin güçlü yönleri, zayıf yönleri, fırsat ve tehditlerinden hareketle zorlayıcı hedeflerin konulduğu bir süreçtir. Bu arada vizyon belirlemede çok önemli olan bir başka konu da; ulaşılması arzu edilen noktanın şirketin yeteneklerine uygun, gerçekçi ve inandırıcı olması gerektiğidir.

Diğer aşama ise, “Stratejiler Oluşturma” sürecidir. Oluşturulan bu stratejiler, şirketin uzun dönemde arzu ettiği noktaya ulaşması için belirleyeceği yol ve yöntemleri içermektedir. Şirket, belirlemiş olduğu vizyona, büyüme, küçülme veya karma stratejiler uygulayarak ulaşacağı gibi, rakiplerini alarak, tedarikçileriyle birlikte hareket ederek veya farklı iş kollarına girerek te ulaşabileceğinin tanımının yapıldığı süreçtir. Bu fazda;

• Stratejik amaçlar,
• Stratejik amaçlara ulaşabilmek için hedefler,
• Hedefleri gerçekleştirebilmek için faaliyetler ve bu faaliyetleri; kim, ne zaman, hangi bütçe ile gerçekleştirecek tanımlarının yapıldığı,
• Belirlenen hedeflere ne kadar ulaşıldığının ölçülmesi için performans göstergeleri belirlenir.

Yapılan planların ne kadar doğru bir planlama olduğunun takibi ve kontrolü için belirli periyotlarda “Stratejik Kontrol Süreci” işletilmesi, yeri ve zamanı geldiğinde gerekli revizelerin yapılması stratejik planlama yaklaşımının önemli adımları arasında yer almaktadır.

Planlamanın hayatın bir parçası olduğunun farkında olmayan, kervanı hep yolda dizen bir toplum olarak biz, stratejik düşünme ve planlamanın önemini hala yeterince kavrayamasakta son dönemdeki gelişmeler oldukça ümit verici niteliktedir. Bunla ilgili 2013 yılında kabul edilen 5018 No’lu Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanununda belirtilen stratejik plan hazırlanmasıyla ilgili ciddi bir adım atılmış olup, plan uygulamaları ve örnekleri bir çok özel şirkete de kılavuz görevi görmektedir. Özellikle kurumsal şirketler bünyelerinde strateji birimleri oluşturmakta ve patronlar aldıkları kararların stratejileri ile uyumlu olduğuna eskisine göre daha çok dikkat etmektedirler.

Şu bir gerçek ki; emeklemeden koşulmuyor. Bu şirketler içinde geçerli. Dünyanın en gözde şirketleri koşarken bizde en iyi şekilde emeklemeyi öğrensek bu bize şimdilik yeter. Bakarsınız bir gün onlar yaşlanır ve yürüyemez, biz de koşar onları geçeriz.